Kamieniec Suski przed 1940 r.

      Cesarz wydał go 6 kwietnia 1807 r. w pałacu w Finkenstein (obecna nazwa to Kamieniec Suski) na Warmii. Jego dowódcą został mianowany płk Wincenty Krasiński a dowódcami poszczególnych szwadronów: Tomasz Łubieński, Jan Kozietulski, Ferdynand Stokowski i Henryk Kamieński. Pułk ten chwalebnie i na trwałe zapisał się w historii Polski, a w historii polskiej kawalerii w szczególności. Stał się jedną z najsłynniejszych formacji w dziejach wojska polskiego i błyszczy w nich nadal wspaniałym i legendarnym blaskiem. A stał się tą legendą już w I połowie XIX wieku. Jeszcze za życia jego dowódców i żołnierzy był tematem licznych publikowanych wspomnień i opracowań.  Po stu latach od swego powołania, u progu odzyskania przez Polskę niepodległości stał się pierwowzorem dla ułanów Beliny-Prażmowskiego, a następnie dla 1. Pułku Szwoleżerów  Józefa Piłsudskiego i wielu innych odradzających się pułków polskiej kawalerii.      

Z okazji tej rocznicy warto przypomnieć, kluczowe daty związane z historią tego legendarnego pułku i jego walk w poszczególnych kampaniach, w których brał udział:

6 kwietnia 1807 - utworzenie 1 pułku Szwoleżerów Gwardii;

                                           Szwoleżerowie 1. Pułku  Gwardii , rys. L. Roussolet                                                                   

17 czerwca 1807 r. -  wymarsz z Koszar Mirowskich w Warszawie pierwszego 126 osobowego oddziału szwoleżerów do Królewca, w celu przyłączenia do pozostałych oddziałów Gwardii Cesarskiej i armii walczących tam wówczas z armią rosyjską;

kampania hiszpańska:

16 października 1808 - bitwa pod Burgos;

30 listopada 1808 - legendarna szarża pod Somosierrą;

kampania austriacka:

22 maja 1809 - bitwa pod Essling;

6 lipca 1809 - błyskotliwa szarża w bitwie pod Wagram, związana z odebraniem tam w walce lanc austriackim ułanom księcia Schwarzenberga i użyciu ich w tej samej bitwie - od czasu tego faktu nazywano ich już także szwoleżerami-lansjerami;

kampania rosyjska:

28 czerwca 1812 - bitwa o Wilno,

22 lipca 1812  - bitwa pod Mohylowem,

16 sierpnia 1812 -  bitwa o Smoleńsk,

14 września 1812 - wkroczenie z Napoleonem do Moskwy,

17 listopada 1812 - bitwa pod Krasnem,

28 listopada 1812 - bitwa nad Berezyną,

22 maja 1813 - bitwa pod Reichenbach

21 sierpnia 1813 - bitwa pod  Zgorzelcem

27 sierpnia 1813 - bitwa pod Dreznem;

18-19 października 1813 - Bitwa Narodów pod Lipskiem;

30-31 października 1813 - bitwa pod Hanau;

kampania francuska:

od St. Dizier - 27 stycznia 1814, przez m.in. Montmirail, Villneuve, Troyes, Laon, Reims, Arcis sur Aube, Burget po Paryż - 30 marca 1814 r.

7 kwietnia 1814 - utworzenie 109 osobowego tzw. szwadronu Elby ze szwoleżerów 1 Pułku Gwardii, towarzyszącego następnie Napoleonowi na tej wyspie od 3 maja 1814 r. do 26 lutego 1815 r. czyli do jego ucieczki i początku tzw. "100 dni Napoleona", w których szwoleżerowie także czynnie uczestniczyli;

                                                 Szwadron Elby, obraz Jana Chełmińskiego

16 czerwca 1815 - bitwa pod Ligny;

18 czerwca 1815 - bitwa pod Waterloo.

Jest to zaledwie ok. 20 ważnych dat z historii pułku i jego bitew, z 45 w których odnotowano jego udział. Przez cały okres istnienia pułku, przewinęło się przez niego prawie 5 tys. żołnierzy a każdy z nich to przecież osobna historia, często dramatyczna, bo bardzo wielu z nich zginęło, w tym w szczególności w kampanii rosyjskiej.

Sława i czyny dowódców oraz żołnierzy tego pułku stały się w XIX w. natchnieniem i inspiracją dla patriotycznych postaw całego polskiego społeczeństwa rozdartego pomiędzy zaborców, w tym oczywiście dla powstańców listopadowych i styczniowych. Odegrał on rolę, której nie sposób nawet do końca ogarnąć. Trudno po prostu wyobrazić sobie historię i tradycję polskiej jazdy bez tego pułku. Opisy ich znakomitego wyszkolenia, dyscypliny, szaleńczej waleczności graniczącej z brawurą, nie mają sobie równych w opisach kawalerii tamtego czasu. Jego dowódcy, oficerowie, podoficerowie oraz zwykli żołnierze, stanowią na zawsze panteon polskiej jazdy i wzorzec niezłomnej walki o wolność i niepodległość Polski.

 (Tekst drukujemy w wersji oryginalnej, fot. ze zbiorów autora)